Profesör Kettlewell çalışmalarını Birmingham ve Dorset çevresinde gerçekleştirmişti. Çeşitli bilim adamları, sonraki yıllarda, İngiltere'nin farklı bölgelerinde benzer araştırmalar yaptılar. Bunlardan elde edilen bazı sonuçlar araştırmacıları şaşırttı. Çünkü umulanın aksine veriler de toplanmıştı. Örneğin, yoğun kirliliğin hakim olduğu Manchester yakınlarında açık renkli kelebeklerin tamamen yok olmaları bekleniyordu, ama böyle olmadı. (N.D. Murray, J.A. Bishop, M.R. MacNair, "Melanism and predation by birds in the moths Biston betularia and Phigalia pilosauria", Proceedings of the Royal Society of London B 210, 1980, s. 277-283.) Bu durum, Kettlewell'in tezinin dışında, kelebeklerde melanizme yol açan başka faktörlerin de olduğunun bir işaretiydi.
Başka bölgelerde yapılan incelemeler de Kettlewell'in açıklamalarıyla uyuşmuyordu. Liverpool Üniversitesi'nden Biyolog Jim Bishop, Galler'in kırsal ve temiz bölgelerinde koyu renkli kelebeklerin oranının beklenenden çok olduğunu fark etti; buna dayanarak "henüz bilinmeyen faktörler"in rol oynadığını açıkladı. (J.A. Bishop, L.M. Cook, "Industrial melanism and the urban environment", Advances in Ecological Research, vol. 11, 1980, s. 373-404; G.S. Mani, "Theoretical models of melanism in Biston betularia", Biological Journal of the Linnean Society, vol. 39, 1990, s. 355-371.) Kettlewell ile de çalışmalar yapmış iki araştırmacı, David Lees ve Robert Creed ise kirliliğin çok az olduğu İngiltere'nin doğusundaki kırsal kesimlerde, koyu renklilerin oranının %80 olduğunu ortaya çıkardılar. Adı geçen iki bilim adamı Kettlewell'in araştırmalarının güvenirliğinin zayıf olduğunu şöyle ifade ettiler:
"Bundan dolayı ya avlanma deneyleri ve insanların görsel çıkarım testlerinin yanıltıcı olduğunun, ya da seçici avlanmaya ilaveten bazı faktör veya faktörlerin yüksek melanik (koyu renkli) oranların korunmasından sorumlu olduğu sonucuna varıyoruz." (J.A. Bishop, "An experimental study of the cline of industrial melanism in Biston betularia (L.) (Lepidoptera) between urban Liverpool and rural North Wales", Journal of Animal Ecology, vol. 41, 1972, s. 240.)
Kelebeklerdeki melanizm üzerine araştırmalar yapan hayvan bilimci R.C. Steward, Güney Galler'de koyu renklilerin daha iyi kamufle olmalarına rağmen, popülasyonun sadece %20'sini oluşturduklarını buldu. (D.R. Lees, E.R. Creed, "Industrial melanism in Biston betularia: the role of selective predation", Journal of Animal Ecology, vol. 44, 1975, s. 75-76.)
Steward, İngiltere'nin 165 ayrı bölgesinden veriler topladı; 52. enlemin kuzeyinde sülfür dioksit (kirliliğe yol açan bir kimyasal madde) ile melanizm arasında bağlantı olduğu, fakat 52. enlemin güneyinde kirlilik dışındaki bazı faktörlerin etkili olabileceği sonucuna ulaştı. Kettlewell'in yaptığı hatayı ise şöyle açıkladı: "Bir bölgeden alınan sonuçları İngiltere'nin tamamındaki coğrafi varyasyonu açıklamak için genellemek mümkün olmayabilir." (R.C. Steward, "Melanism and selective predation in three species of moths", Journal of Animal Ecology, vol. 46, 1977, s. 483-496; R.C. Steward, "Industrial and non-industrial melanism in the peppered moth, Biston betularia", Ecological Entomology, vol. 2, 1977, s. 231-243.)
Araştırmalar sürdürüldükçe Kettlewell'in teorisine zıt veriler de birikmeye başladı. Kuşların kelebekleri avlayarak doğal seleksiyona neden oldukları yanlış bir çıkarımdan ibaretti. Kettlewell'in çalışma arkadaşlarından R.J. Berry'nin de ifade ettiği gibi, "açıktır ki melanik ‘karabiberli kelebek' oranları, kuşların (renk farklarına dayalı) görsel avlanmalarından çok daha farklı unsurlar tarafından belirlenmektedir". (R.C. Steward, "Industrial and non-industrial melanism in the peppered moth, Biston betularia", Ecological Entomology, vol. 2, 1977, s. 231-243.)
Son olarak, 1998 yılında, William and Mary Üniversitesi Biyoloji Profesörü Bruce Grant ve çalışma arkadaşları kelebeklerdeki melanizmin gerçek nedenini bulmak için yaptıkları araştırmaların sonuçlarını açıkladılar. Buna göre, melanizm öncelikle atmosferdeki sülfür dioksit oranına bağlı olarak artıyor veya azalıyordu. (R.J. Berry, "Industrial melanism and peppered moths (B lations in America and Britain", Journal of Heredity, vol. 89, 1998, s. 465.)
Kısacası, son 20-30 yıl için-de yapılan bilimsel çalışmalar Kettlewell'in tezini doğrulamadı. Dahası, Kettlewell'in hikayesinde çok büyük yanılgılar -ve yanıltmalar- bulunduğu giderek daha fazla ortaya çıktı.
Likenlerin Melanizmde Rolü Olduğu Yanılgısı
Hatırlanacağı gibi, Kettlewell şunu iddia ediyordu: "Likenlerin renklerinin koyulaşması veya ölmesi doğal seleksiyon sürecinin önemli bir parçasıdır." Peki, bu iddiadaki doğruluk payı neydi?
20. yüzyılın son çeyreğindeki araştırmalar söz konusu öngörünün de gerçeği yansıtmadığını gün ışığına çıkardı. David Lees ve arkadaşları, İngiltere'nin 104 ayrı noktasında yaptıkları gözlemlerle, melanizm ile ağaçlardaki liken örtü arasında bir bağlantı olmadığını açıkça ortaya koydular; bunu da "şaşırtıcı" olarak yorumladılar. (D.R. Lees, E.R. Creed, L.G. Duckett, "Atmospheric pollution and industrial melanism", Heredity, vol. 30, 1973, s. 227-232.)
Aynı dönemde Amerikalı biyologların yaptıkları araştırmalar da bu gerçeği teyid etti. (T.D. Sargent, "Melanism in moths of central Massachusetts (Noctuidae, Geometridae)", Journal of the Lepidopterists' Society, vol. 28, 1974, s. 145-152; D.A. West, "Melanism in Biston (Lepidoptera: Geometridae) in the rural central Appalachians", Heredity, vol. 39, 1977, s. 75-81; A.E. Treat, "Biston cognataria (Geometridae): frequency of melanic males in Tyringham, Massachusetts, 1958-1977", Journal of the Lepidopterists' Society, vol. 33, 1979, s. 148-149.)
Dahası, Kettlewell de 1970'lerde kirliliğin ortadan kalkmasıyla likenlerin geri gelmelerinden daha önce, kelebeklerde melanizmin düşüşe geçtiğini kabul etti. (Bernard Kettlewell, The Evolution of Melanism, Oxford: Clarendon Press, 1973.)
Eğer Kettlewell ve evrimcilerin iddiaları doğru olsaydı; hava kirliliğinin ortadan kalkmasıyla önce likenler ağaçların üzerindeki yerlerini alacaklar, sonra da açık renkli kelebekler tekrar çoğunluk olacaklardı. Diğer bir deyişle, kelebeklerin dinlenecekleri ve gizlenecekleri yerlerin öncelikle oluşması zorunluydu. Ancak durumun böyle olmadığı kesinlikle kanıtlandı. Örneğin, Prof. Bruce Grant ve arkadaşları, liken örtünün seyrek olduğu belirli bir bölgede açık renkli kelebeklerin oranının %93'ü aştığını gösterdiler (B.S. Grant, A.D. Cook, C.A. Clarke, D.F. Owen, "Geographic and temporal variation in the incidence of melanism in peppered moth populations in America and Britain", Journal of Heredity, vol. 89, 1998, s. 466.) ve şu önemli yorumu yaptılar:
"Karabiberli kelebeklerdeki melanizmin evrimine dair kayıtlarda likenlerin rolü uygunsuz bir şekilde vurgulanmıştır." (B.S. Grant, D.F. Owen, C.A. Clarke, "Parallel rise and fall of melanic peppered moths in America and Britain", Journal of Heredity, vol. 87, 1996, s. 351.)
Massachusetts Üniversitesi'nden Theodore Sargent ve arkadaşları ise, Kuzey Amerika'daki melanik kelebek oranının son zamanlarda düştüğünü ve bunun "klasik hikaye" göz önünde tutulursa "akıl karıştırıcı" olduğunu söylediler. (T.D. Sargent, C.D. Millar, D.M. Lambert, "The "classical" explanation of industrial melanism: assessing the evidence", Evolutionary Biology, vol. 30, 1998, s. 316-317.)
Kısacası, likenlerin var veya yok olmalarının kelebekler üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Kettlewell'in likenlerin sözde evrim sürecinin bir parçası olduğunu sanması, aslında (aşağıda anlatılan) başka bir yanılgısının eseriydi.
